Onlangs heeft CIDI afkeurend gereageerd op een tweet van FvD-leider Thierry Baudet, waarin hij een complottheorie over Rothschild-banken onderschrijft. De complottheorie is een reproductie van het antisemitische cliché dat Joden heimelijk aan de touwtjes trekken om met kwade intenties rampspoed in de wereld te veroorzaken. Baudet en andere FvD-politici reageerden boos. Echter zijn er ook die hun oordeel kunnen uitstellen, en vragen om een uitleg waarom de meme als antisemitisch moet worden aangeduid. Dit artikel is voor die laatste groep geschreven. (CIDI)
Nederlands + English
Een soort Joodse adel
Rothschild is de achternaam van een Joodse bankiersfamilie met wortels Frankfurt in de 18e eeuw. Nadat vader Rothschild daar een succesvolle bank opzette, namen zijn zoons het stokje over in andere grote Europese steden, waaronder Londen en Parijs. Ook zij kwamen aan het hoofd te staan van belangrijke banken en industrieën in hun tijd, en slaagden erin hun succes door te geven aan volgende generaties.
Door CIDI
De verschillende vertakkingen van de familie deden hun best om hun erfenis te bewaren en om als Rothschilds met elkaar verbonden te blijven. Dankzij endogame huwelijken en goede contacten met de heersers uit hun tijd begonnen ze zich steeds meer te gedragen als een soort adel. Voor het eerst kwamen er Joden die titels mochten dragen als ‘Lord’ of ‘Baron’. De Duitse vertakking ging von Rothschild heten, in Frankrijk kreeg je de achternaam de Rothschild.
Van oudsher is de Joodse identiteit binnen de familie belangrijk geweest. Volgens sommige bronnen maakte hun Joods-zijn dat ze er extra extra beducht op waren een zuivere reputatie te bewaren. Anderzijds zagen de Rothschilds het als hun taak om met filantropie en investeringen te helpen bij de emancipatie van de Europese Joden, van wie het overgrote deel in armoede leefde en zelden gelijke rechten had aan hun christelijke buren.
De familie beleefde het hoogtepunt van haar invloed en rijkdom in de negentiende eeuw. Het vermogen van de familie destijds bij elkaar opgeteld, samen met hun aandelen in belangrijke industrieën, kan je gerust vergelijken met de status van Bill Gates of Jeff Bezos vandaag de dag. Rothschild-banken speelden een belangrijke rol in de industrialisering van Europa. Zo financierden ze een groot deel van het spoorwegennet in Frankrijk en de aanleg van het Suezkanaal door de Britten. Ook hielpen ze aan het eind van de 19de eeuw Joden die naar het Ottomaanse gebied (dat nu Israel is) zijn gevlucht voor pogroms in Oost Europa, en zich er als wijnboer gingen vestigen, bijvoorbeeld in plaatsjes als Zichron Yaakov en Rosh Pina.
In de twintigste eeuw onderging het zakenimperium van de Rothschilds grote veranderingen. Sommige takken van de familie kregen geen (mannelijke) erfgenamen en stierven uit. Zodra de nazi’s aan de macht kwamen, moesten ze vluchten uit achtereenvolgend Duitsland, Oostenrijk en Frankrijk. Veel bezittingen werden door de nazi’s geroofd.
Na de Tweede Wereldoorlog bleven alleen de Rothschild-banken in Londen en Parijs over. Deze zijn uiteindelijk samengevoegd tot het huidige Rothschild & Co. Dat is in zijn eigen branche van financiële dienstverlening een flink bedrijf, maar op zichzelf hoogstens een bliep op de radar van de hedendaagse mondiale economie. In 2019 schopte één Rothschild-familielid het tot de Forbes-lijst van miljardairs wereldwijd – met plekje nummer 1,349. (In 2022 staan er geen Rothschilds meer op de lijst). Van het invloedrijke zakenimperium van de 19e eeuw is niks meer over.
In populaire cultuur is de associatie tussen Rothschilds en uitbundige rijkdom blijven bestaan. De tekst ‘If I were a rich man’ uit het liedje Fiddler on the Roof is gebaseerd op het oorspronkelijke Jiddisj, dat luidt ‘Ven ikh bin Rothschild‘. Het Hebreeuwstalige equivalent van de respons ‘het geld groeit me toch niet op de rug!’, bijvoorbeeld als een kind iets wil kopen met het geld van zijn ouders, kan zijn: ‘Ik ben toch geen Rothschild!’.
Een eeuwenoud symbool van Jodenhaat
Het is dus onzin om te suggereren dat de Rothschild-familie de macht heeft om de grote gebeurtenissen op het wereldtoneel te beïnvloeden, zoals in bovenstaande meme met de Assads wordt gesuggereerd. Bovendien is er ook niet of nauwelijks sprake van dat nazaten van de familie vandaag de dag nog eensgezind optreden – als ze zich al in politieke aangelegenheden zouden mengen. (Overigens is het onterecht om te stellen dat ‘het Westen’ Syrië wil binnenvallen, al sinds het uitbreken van de burgeroorlog in 2011, die in plaats daarvan als proxy-oorlog wordt uitgevochten).
De verwijzing naar ‘de Rothschilds’ in een context als deze meme moet dan ook vrijwel altijd in het licht worden gezien van oude antisemitische clichés over vermeende Joodse rijkdom, almacht en morele corruptie. Het gebruik van de Rothschild-naam als symbool voor een vermeend Joods complot verbindt antisemieten van allerlei pluimage: politiek links, politiek rechts, anti-globalistisch, nationalistisch of islamistisch.
De nazi’s maakten volop gebruik van complottheorieën over Rothschilds om hun antisemitische agenda uit te voeren. In het zwaar antisemitische propagandablad Der Stürmer werden de Rothschilds vaak gebruikt als belichaming van hun karikaturale beeld van Joden. In 1940 liet nazi propagandaminister Goebbels de film ‘Die Rothschilds’ onder zo veel mogelijk Duitsers verspreiden. Het verhaal is pure geschiedvervalsing, losjes gebaseerd op de mythe over de rol van de Rothchilds bij de Slag bij Waterloo. De bedoeling was om het beeld van Joden als sluw, onbetrouwbaar en manipulatief onder de bevolking te versterken
In Iran verwees ayatollah Ruhollah Khomeini al voor de revolutie van 1979 in zijn toespraken naar vermeende complotten over Rothschilds. Zij zouden achter een samenzwering zitten van Joden en Baha’i, een andere religieuze minderheid in Iran, om de islam in Iran te ondermijnen. Dergelijke complottheorieën werden vaak gekoppeld aan ontkenning van de Holocaust en gebruikt om discriminatie van Joden en Baha’i in Iran te rechtvaardigen. Een nieuwere versie van Rothschild-complottheorieën in Iraanse media is bijvoorbeeld dat de bankiersfamilie aan het hoofd van de Israëlische inlichtingendienst Mossad zou staan.
Ook waren Rothschild-complottheorieën een terugkomend thema in de cultuur van antisemitische haatspraak en pesterij die de kop opstak in de Britse Labourpartij onder het leiderschap van Jeremy Corbyn. Corbyn, die zelf een blinde vlek voor antisemitisme bleek te hebben, schreef eerder een voorwoord voor een boek waarin de Rothschilds worden genoemd als voorbeeld van “het bijzondere ras” dat monetair beleid zou manipuleren. Corbyn nam afstand pas afstand van de antisemitische elementen in het boek toen twee verkiezingskandidaten voor zijn partij geschorst werden voor het delen van Rothschild-complotten op sociale media.
Nog een recent voorbeeld van een maatschappelijke beweging met veel uitingen van Rothschild-complottheorieën, zijn de Gele Hesjes (Gillet Jaunes) in Frankrijk. In onderstaande video legt historicus en socioloog Pierre Birnbaum hoe de naam ‘Rothschild’ in de hoofden van mensen wordt gekoppeld aan ‘de Joden’, en gebruikt wordt als beschuldiging aan het adres van de Franse president Macron:
Oorsprong van een hardnekkige mythe
Zoals bij andere stereotypen, geldt ook bij het Rothschild-complot dat deze niet op een of andere manier logisch te verklaren is, maar ooit door mensen is bedacht, en door de tijd heen versterkt met nieuwe mythes en ideeën.
Het beeld van de manipulatieve Rothschilds is terug te voeren op een pamflet van de Franse journalist Georges Dairnvaell uit 1846. Daarin beschrijft hij een verzonnen geschiedenis van de Slag bij Waterloo. Nathan Rothschild, die toen de Rothschild-bank in Londen runde, was volgens het pamflet getuige van de slag. Met behulp van omkoping zou hij vervolgens sneller in Londen zijn aangekomen dan de officiële boodschapper van het Britse leger, die het nieuws van het verslaan van Napoleon nog moest brengen. Die voorkennis zou hij hebben misbruikt om de effectenbeurs dusdanig te manipuleren dat hij miljoenen aan had verdiend. Het pamflet zelf, dat Dairnvaell schreef onder het pseudoniem ‘Duivel’, gebruikte antisemitische clichés in het schrijven over de Rothschilds.
In werkelijkheid was Nathan niet bij de slag aanwezig, handelde hij niet met voorkennis en had het nieuws bovendien geen dramatische gevolgen op de beurs. Maar het verhaal van Dairnvaell werd graag geloofd, en is hardnekkig gebleken. Tekenend voor die hardnekkigheid is dat zodra delen van Dairnvells verzonnen verhaal aan de kaak werden gesteld, die elementen met hetzelfde gemak werden vervangen door andere onware elementen. Zo heeft de Encyclopedia Britannica een artikel over de Rothschild-samenzweringsmythe, waarin het ridderlijk toegeeft jarenlang inaccurate informatie te hebben gedeeld, die daarmee antisemitisme in de hand heeft gewerkt.
Deze voorgeschiedenis van mythes over de Rothschilds, gekoppeld met het feit dat de (inmiddels verdeelde) familie er simpelweg niet toe doet op het wereldtoneel, zou dus voldoende moeten zijn om de intentie te ontmaskeren om de naam als antisemitisch hondenfluitje te gebruiken. Met andere woorden: een demagoog kan misschien de naïeve onschuld spelen, maar weet ondertussen goed dat bij menig ontvanger vijandige stereotypen over de ‘almachtige Jood’ in herinnering worden geroepen.
***********************************************
Een aantal voorbeelden karikaturen met Rothschilds, oud en hedendaags:
Some examples caricatures featuring Rothschilds, ancient and contemporary:
***********************************************
Recently, CIDI reacted with disapproval to a tweet by FvD leader Thierry Baudet, in which he endorses a conspiracy theory about Rothschild banks. The conspiracy theory is a reproduction of the anti-Semitic cliché that Jews secretly pull the strings to cause disaster in the world with evil intentions. Baudet and other FvD politicians reacted angrily. However, there are also those who can defer judgment, asking for an explanation of why the meme should be labeled as anti-Semitic. This article is written for the latter group. (CIDI)
ENGLISH
A kind of Jewish nobility
Rothschild is the surname of a Jewish banking family with roots Frankfurt in the 18th century. After father Rothschild set up a successful bank there, his sons took over in other major European cities, including London and Paris. They too came to head important banks and industries in their day, and succeeded in passing on their success to subsequent generations.
By CIDI
The various branches of the family did their best to preserve their legacy and to remain connected to each other as Rothschilds. Thanks to endogamous marriages and good contacts with the rulers of their time, they began to behave more and more like nobility. For the first time, Jews came to bear titles such as “Lord” or “Baron. The German branch went by the name von Rothschild, in France you got the surname de Rothschild.
Traditionally, Jewish identity within the family has been important. According to some sources, their being Jewish made them extra anxious to maintain a clean reputation. On the other hand, the Rothschilds saw it as their duty to use philanthropy and investment to help emancipate European Jews, the vast majority of whom lived in poverty and rarely had equal rights to their Christian neighbors.
The family experienced the height of its influence and wealth in the nineteenth century. The family’s wealth at the time added up, along with their shares in key industries, can safely be compared to the status of Bill Gates or Jeff Bezos today. Rothschild banks played an important role in the industrialization of Europe. For example, they financed much of the railroad network in France and the construction of the Suez Canal by the British. Also, in the late 19th century, they helped Jews who fled to the Ottoman area (which is now Israel) from pogroms in Eastern Europe, and settled there as wine growers, for example in towns like Zichron Yaakov and Rosh Pina.
In the twentieth century, the Rothschilds’ business empire underwent major changes. Some branches of the family did not receive (male) heirs and died out. As soon as the Nazis came to power, they had to flee from successively Germany, Austria and France. Many possessions were looted by the Nazis.
After World War II, only the Rothschild banks in London and Paris remained. These eventually merged to form what is now Rothschild & Co. That is a sizable company in its own branch of financial services, but by itself, at best, a blip on the radar of today’s global economy. In 2019, one Rothschild family member made it onto the Forbes list of billionaires worldwide – with spot number 1,349. (In 2022, no Rothschilds will be on the list). Nothing remains of the influential business empire of the 19th century.
In popular culture, the association between Rothschilds and lavish wealth has persisted. The lyrics “If I were a rich man” from the song Fiddler on the Roof are based on the original Yiddish, which reads “Ven ikh bin Rothschild. The Hebrew-language equivalent of the response “The money doesn’t grow on me after all!”, for example when a child wants to buy something with his parents’ money, can be: ‘I’m not a Rothschild after all!’
An ancient symbol of Jew-hatred
So it is nonsense to suggest that the Rothschild family has the power to influence major events on the world stage, as suggested in the above meme featuring the Assads. Moreover, there is also little or no evidence that descendants of the family are acting in unison today – if at all in political matters. (Incidentally, it is unfair to say that ’the West’ wants to invade Syria, ever since the civil war broke out in 2011, which is instead being fought as a proxy war.)
The reference to “the Rothschilds” in a context such as this meme must therefore almost always be seen in the light of old anti-Semitic clichés about alleged Jewish wealth, omnipotence, and moral corruption. The use of the Rothschild name as a symbol of an alleged Jewish conspiracy connects anti-Semites of all kinds: political left, political right, anti-globalist, nationalist or Islamist.
The Nazis made full use of conspiracy theories about Rothschilds to carry out their anti-Semitic agenda. In the heavily anti-Semitic propaganda magazine Der Stürmer, the Rothschilds were often used as embodiments of their caricatured image of Jews. In 1940, Nazi propaganda minister Goebbels had the film “Die Rothschilds” distributed to as many Germans as possible. The story is pure history falsification, loosely based on the myth of the Rothchilds’ role at the Battle of Waterloo. The intention was to reinforce the image of Jews as cunning, untrustworthy and manipulative among the population.
In Iran, even before the 1979 revolution, ayatollah Ruhollah Khomeini referred to alleged conspiracies about Rothschilds in his speeches. They were allegedly behind a conspiracy by Jews and Baha’i, another religious minority in Iran, to undermine Islam in Iran. Such conspiracy theories were often linked to Holocaust denial and used to justify discrimination against Jews and Baha’i in Iran. For example, a newer version of Rothschild conspiracy theories in Iranian media is that the banking family would head the Israeli intelligence agency Mossad.
Rothschild conspiracy theories were also a recurring theme in the culture of anti-Semitic hate speech and bullying that reared its head in the British Labour Party under the leadership of Jeremy Corbyn. Corbyn, who himself appeared to have a blind spot for anti-Semitism, previously wrote a foreword to a book that cited the Rothschilds as an example of “the special breed” that would manipulate monetary policy. Corbyn only distanced himself from the anti-Semitic elements in the book when two election candidates for his party were suspended for sharing Rothschild plots on social media.
Another recent example of a social movement with many expressions of Rothschild conspiracy theories is the Yellow Heses (Gillet Jaunes) in France. In the video below, historian and sociologist Pierre Birnbaum explains how the name “Rothschild” is linked in people’s minds to “the Jews,” and used as an accusation against French President Macron:
Origins of a persistent myth
As with other stereotypes, the Rothschild conspiracy cannot be explained logically in any way, but was once conceived by people, and reinforced over time with new myths and ideas.
The image of the manipulative Rothschilds can be traced back to an 1846 pamphlet by French journalist Georges Dairnvaell. In it, he describes a fabricated history of the Battle of Waterloo. Nathan Rothschild, who was then running the Rothschild bank in London, witnessed the battle, according to the pamphlet. Using bribery, he then allegedly arrived in London faster than the official messenger of the British army, who had yet to deliver the news of defeating Napoleon. He would have abused this inside information to manipulate the stock market in such a way that he made millions. The pamphlet itself, which Dairnvaell wrote under the pseudonym “Devil,” used anti-Semitic clichés in writing about the Rothschilds.
In reality, Nathan was not present at the battle, did not act with insider information, and furthermore, the news did not have a dramatic impact on the stock market. But Dairnvaell’s story was readily believed, and has proven persistent. Typical of that persistence is that once parts of Dairnvell’s fabricated story were exposed, those elements were replaced with equal ease by other untrue elements. For example, the Encyclopedia Britannica has an article on the Rothschild conspiracy myth, in which the knightly admits to sharing inaccurate information for years, which thereby fostered anti-Semitism.
So this prior history of myths about the Rothschilds, coupled with the fact that the (now divided) family simply does not matter on the world stage, should be enough to unmask the intent to use the name as an anti-Semitic dog whistle. In other words, a demagogue may be able to play the naive innocent, but in the meantime knows full well that hostile stereotypes about the “all-powerful Jew” are being recalled in many a recipient.
