Een prent toont een aanval op de Joodse wijk in Frankfurt am Main, 1612, geleid door Vincenz Fettmilch en zijn volgelingen. (Cultuurclub/Getty Images)
Dit artikel verscheen voor het eerst in de Shabbat-nieuwsbrief Recharge van My Jewish Learning op 24 februari 2024. Klik hier om u aan te melden om Recharge elke week in uw inbox te ontvangen .
Ongeveer 400 jaar geleden vond in de stad Frankfurt een bijzondere historische gebeurtenis plaats. In eerste instantie leek het op zoveel andere aanvallen van antisemitisme die Europa door de eeuwen heen teisterden.
Door JTA – RABBI REBECCA BLADY
In 1612, in de aanloop naar de verkiezing en kroning van de heilige Romeinse keizer Matthias, kregen de burgers van Frankfurt te horen dat ze volledig moesten meewerken aan deze nieuwe machtsoverdracht, anders moesten ze het verlies van bepaalde privileges riskeren. Omdat ze er niet van overtuigd waren dat deze zogenaamde ‘privileges’ werkelijk bestonden, begonnen protesten tegen verschillende regeringsvertegenwoordigers. De leider was Vincenz Fettmilch, een banketbakker die het zowel de autoriteiten als de Joden kwalijk nam. Naarmate de lijst met eisen van zijn bende groeide, bleef er één relatief constant: de Joodse gemeenschap uit de stad te verdrijven.
In 1614 vielen Fettmilch en zijn bende, overlopend van woede over de status quo, en aangewakkerd door typische antisemitische overtuigingen, de Judengasse of het Joodse getto van Frankfurt aan. Ze plunderden de buurt en verdreven de Joden uit de stad. Fettmilch, een bekende onruststoker, werd kort daarna gearresteerd en twee jaar later geëxecuteerd, zijn huis verwoest en zijn bondgenoten verbannen. Op dezelfde dag mochten de Joden terugkeren naar Frankfurt en werden hun rechten en staatsburgerschap hersteld.
Op het eerste gezicht lijkt er niets bijzonders aan deze vervolging. Antisemitisme in Duitsland in de Middeleeuwen verrast waarschijnlijk niemand. Maar de plotselinge ommekeer en thuiskomst was dat wel. Toen de opstand voorbij was, begonnen de Joden met het herdenken van de ervaring. Als reactie op hun korte verdrijving en herstel creëerden ze een jaarlijkse feestdag op de 20e van Adar genaamd Vinz-Purim, een slimme toespeling op Vincenz Fettmilch en de bekende Joodse feestdag Poerim . Elk jaar houden de joden een vastendag gevolgd door een feestdag ter nagedachtenis aan de gebeurtenissen van 1614. Deze traditie werd 200 jaar lang voortgezet in de joodse gemeenschap in Frankfurt.
Het uitroepen van een Tweede Poeriem (ook bekend als Poeriem Katan , ‘Klein Poerim’) was ooit een gangbare praktijk in Joodse gemeenschappen die te maken hadden gehad met uitroeiingsdreigingen die plotseling – in de ware Poeriem-geest – op hun kop werden gezet. Net als Frankfurt op Vinz-Purim organiseerden deze gemeenschappen speciale dagen van feesten en het geven van geschenken, waarbij ze zich verheugden over hun onverwachte verlossing van geweld en vernietiging.
Het blijkt dat we deze week een ander soort Poerim Katan vieren. Deze gaat niet over een historische gebeurtenis, maar is verbonden met het huidige moment in de Joodse kalender , die de maancyclus volgt en de kalender periodiek verlengt van de typische 12 maanden naar 13 maanden om de afstemming op de seizoenen te behouden. We doen dit door de gelukkige maand Adar te verdubbelen, wat toevallig ook de maand Poerim is. In jaren als deze hebben we zowel een eerste Adar als een tweede sprong-Adar. Terwijl Poerim wordt gevierd op de 14e van de Tweede Adar, staat de 14e van de Eerste Adar bekend als Purim Katan. (Dit jaar valt het op 22 en 23 februari.)
Tijdens schrikkeljaren, terwijl we wachten op het daadwerkelijke Poerim in Tweede Adar, hebben we de mogelijkheid om de Poerim-geest uit te breiden en na te denken over de manieren waarop het Poerim-verhaal zich verhoudt tot de moderne geschiedenis en ons hedendaagse leven. Op Poeriem Katan onthouden veel joden zich van de droevigere joodse rituelen (zoals het zeggen van Tachanun of het vasten) en vieren ze zelfs een beetje.
In de huidige tijd is Joodse veerkracht nog nooit zo nodig geweest. Waar ik in Duitsland woon, lopen we niet alleen door straten vol met de geschiedenis van de Holocaust, we worden ook geconfronteerd met een ongekende toename van antisemitisme. Het creëren van gastvrije Joodse ruimtes, zoals we doen bij mijn organisatie, Hillel Deutschland, is essentieel voor het bevorderen van de veerkracht binnen de hedendaagse Duits-Joodse gemeenschappen. We hebben, gezien onze unieke omstandigheden, ook geleerd dat veerkracht niet iets hoeft te zijn dat we alleen beoefenen. We onderhouden sterke banden met andere gemarginaliseerde groepen in Duitsland, die vaak het doelwit zijn, soms met geweld. Solidariteit met onze buren is een sleutelactie geworden die we kunnen ondernemen om een pluralistische, democratische samenleving in stand te houden – een veiliger plek voor ons allemaal om te leven.
Laten we dus bij het cultiveren van een Purim-geest die geschikt is voor 5784 de energie van het middeleeuwse Joodse Frankfurt serieus nemen. Zelfs als we met bedreigingen worden geconfronteerd, moeten we het goede vieren en onszelf eraan herinneren hoe ver we zijn gekomen en hoe robuust de Joodse traditie is. De keuze om de Poerim-geest uit te breiden spreekt boekdelen over hoe onze mensen veerkracht waarderen. Geconfronteerd worden met een bijna-vernietiging of bijna-uitzetting is tragisch en ongetwijfeld traumatisch. We hebben echter van onze voorouders geleerd dat we de herinnering aan deze gebeurtenissen niet volledig door de verschrikkingen moeten laten bepalen. We hebben inderdaad geleerd onze verlossing te vieren en ons erover te verheugen. We leven. Onze traditie is intact. En we worden met de dag sterker in onze identiteit. Dus laten we eten!
RABBI REBECCA BLADY is uitvoerend directeur van Hillel Duitsland en medeoprichter van Base Berlin, een initiatief van Hillel International, ondersteund door Genesis Philanthropy Group, Europese stichtingen en individuele donoren. De standpunten en meningen in dit artikel zijn die van de auteur en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs de standpunten van JTA of die van het moederbedrijf, 70 Faces Media