(Shutterstock)
Nederlands + English
De geopolitieke situatie van Iran speelde een cruciale rol in de oorlog tegen al-Qaeda-terrorisme onmiddellijk na 2001.
Door Erfan Fard, BESA Center
Kort na de aanslagen van 9/11 in het Amerikaanse thuisland in 2001 vielen de VS Afghanistan binnen om het Taliban-regime en Al-Qaeda omver te werpen. Het Amerikaanse beleid was om een grootschalige oorlog te voeren om het jihadisme en islamitisch terrorisme te neutraliseren, niet alleen in Afghanistan maar over de hele wereld. Dit was een nieuw paradigma in de veiligheidsorde van het Midden-Oosten.
Toen de Taliban in Afghanistan in termen van macht en zichtbaarheid toenamen, werd het een serieuze zorg van de Iraanse Quds Force (QF). Het ging de uitdaging aan door niet-conventionele militaire methoden te gebruiken en revolutionaire activiteiten op Afghaanse bodem te leiden vanuit Tadzjikistan en gebieden die worden gecontroleerd door de Noordelijke Alliantie. De Iraanse Islamitische Revolutionaire Garde (IRGC) versterkte zijn troepen langs de Afghaanse grens, en de voormalige commandant van de IRGC-QF, Qassem Soleimani , bracht het grootste deel van zijn tijd door aan die grens.
De geopolitieke situatie van Iran speelde een cruciale rol in de oorlog tegen al-Qaeda-terrorisme onmiddellijk na 2001 in twee belangrijke opzichten: door te helpen de Taliban te verwijderen en door infiltratieroutes van al-Qaeda-troepen te blokkeren. Door inlichtingen- en veiligheidsinformatie aan de Amerikanen te verstrekken en de Noordelijke Alliantie te ondersteunen, speelde Iran een cruciale rol bij het omverwerpen van de Taliban.
Minder bekend is het feit dat de CIA rechtstreeks samenwerkte met leden van de IRGC in Afghanistan om contacten te leggen met verzetsstrijders die de VS vervolgens bewapenden om de Taliban omver te werpen. In sommige gevallen woonden IRGC- leden vergaderingen bij met de VS in het noorden van Afghanistan.
Vanaf 2001 had Teheran vijanden op de oostelijke flank. Toen Amerikaanse troepen – die al in Irak waren – gebieden aan de oostgrens van Iran binnentrokken, voelde het Iraanse regime zich omringd door Amerikaanse militairen en inlichtingendiensten.
De IRGC-QF en het Iraanse Ministerie van Inlichtingen (MOIS) deelden een fundamentele bezorgdheid over de aanwezigheid van het Amerikaanse leger in Afghanistan. Iran wilde ervoor zorgen dat Amerikaanse troepen niet vanaf Afghaanse bodem tegen het land konden opereren.
De grootse strategie van het regime om de Amerikaanse militaire aanwezigheid te bestrijden, was het herhalen van het beleid dat het in de jaren tachtig in Libanon voerde. Het begon regionale crises aan te wakkeren, zoals de opkomst van het jihadisme, en bood wapens en andere steun, waaronder training, aan de Taliban en andere terroristische groeperingen in Afghanistan. De Taliban mocht een kantoor en andere centra in Iran vestigen. Onder dekking van islamitische conferenties in Teheran of Mashhad bezochten belangrijke Taliban-figuren Iran. Terwijl ze daar waren, ontmoetten ze IRGC-QF-commandanten en MOIS-directeuren in hotels en MOIS-residenties.
Irans plan voor Afghanistan was complex en verfijnd. Het betrof een meersporentactiek van het helpen of betrekken van de centrale regering, het verdedigen van pro-Iraanse groeperingen en het leveren van wapens aan militante anti-Amerikaanse groeperingen, waaronder de Taliban.
Iran steunde de Taliban om drie hoofdredenen:
- druk blijven uitoefenen op de Amerikaanse strijdkrachten aan de grenzen van Iran,
- om invloed uit te oefenen op Amerikaanse troepen en hun (of andere) pogingen om Iran binnen te vallen of te intimideren af te schrikken, en
- om zijn invloed onder sjiitische groepen te herstellen.
In de nasleep van de oorlog in Afghanistan in 2001 speelde Iran aanvankelijk een sleutelrol bij het helpen van de internationale gemeenschap om verschillende facties in Afghanistan samen te brengen voor diplomatieke en politieke discussies die leidden tot de vorming van de Afghaanse regering. Teheran hielp de internationale gemeenschap door de infiltratie- en doorgangsroutes van al-Qaeda-troepen door zijn grondgebied te blokkeren. De actieve betrokkenheid van Iran bij de crisis in Afghanistan beheerste de situatie van de sjiitische bevolking.
In de periode 1996-2001 zag Iran het Taliban-regime in Afghanistan als een uitdager. Als fundamentalistische soennitische organisatie was de Taliban vijandig aan de sjiitische ideologie van Iran en een bedreiging voor zijn belangen. Maar Iran accepteerde uiteindelijk de risico’s en steunde de Taliban.
Bovendien concurreerde Iran met Pakistan met betrekking tot zijn steun aan de Taliban-beweging in Afghanistan in de jaren negentig. In die tijd steunde het Iraanse regime daar sjiitische moslimminderheden die in conflict waren met de Taliban, omdat het bang was voor de opkomst van soennitische Iraanse militante oppositiegroepen, zoals Jundullah, die verschillende Iraanse doelen hadden aangevallen.
In het voorjaar van 2015, toen Pakistan probeerde druk uit te oefenen op de Taliban-leiders om met de Afghaanse regering te onderhandelen binnen het kader van de Quadrilateral Coordination Group (QCG), reisden belangrijke Taliban-leiders naar Iran in een poging om die druk van zich af te schudden.
De diepte van de banden van Iran met de Taliban werd in 2016 openbaar. Het regime onderzocht waarschijnlijk samenwerking met de Taliban, niet alleen om de Amerikanen te verdrijven, maar ook om ISIS te dwarsbomen en inkomsten door te sluizen van de drugshandel van de Taliban. Iran bood Taliban-leiders een veilige haven als vluchtelingen, maar alleen op voorwaarde dat ze geen oorlog voeren vanaf Iraans grondgebied.
De periode na de Taliban creëerde een gecompliceerd politiek landschap voor Teheran, waarbij de Taliban de belangrijkste strijdmacht werd in de strijd tegen de VS. Irans anti-Amerikaanse instincten leidden het al snel tot een tactische coalitie met de Taliban. De belangrijkste motivatie van het regime om met een openlijke vijand samen te werken, was hun gemeenschappelijke haat tegen de VS.
Iran heeft er consequent naar gestreefd om alle vredes- of veiligheidsovereenkomsten tussen de VS en Afghanistan te bederven en om Afghanistan te stabiliseren. Teheran deed zijn best om een pro-Iraanse regering in Afghanistan te vestigen en wilde geen coalitie met andere regionale actoren, zoals Pakistan en Saoedi-Arabië.
De QCG bestond uit de VS, China , Afghanistan en Pakistan. Iran wilde de VS voor een veiligheidsdilemma plaatsen dat hun medewerking vereiste om de Taliban bij de vredesbesprekingen te betrekken.
Velen in Teheran verdachten de VS ervan de Taliban te steunen of zelfs te creëren als een radicale soennitische strijdmacht als onderdeel van een plan om Iran te omsingelen. Het regime zag ISIS, Jundullah en andere soennitische extremistische groeperingen als onderdeel van een door Saoedi-Arabië gesponsorde poging om Iran te omsingelen.
Iran blijft zich zorgen maken over de voortgang van ISIS-filialen in Afghanistan. Sinds 2015 probeert ISIS voet aan de grond te krijgen in Afghanistan om een provincie te creëren die “Khorasan Wilayat” gaat heten.
De meeste ISIS-strijders in Afghanistan lijken voormalige leden van de Pakistaanse Taliban te zijn. Andere extremistische groeperingen in Afghanistan hebben af en toe hun loyaliteit aan ISIS beleden, en Iran neemt deze verklaringen serieus.
De Taliban van hun kant beweert de hulp van Al-Qaeda nodig te hebben gehad om de VS te verdrijven, maar beweert de internationale agenda niet te steunen.
Iran veranderde het spel door samen te werken met de Taliban om de VS uit Afghanistan te verdrijven. Het regime beschouwt de Taliban nu als een politieke partner, niet als een bedreiging. Het begrijpt dat het geen andere keuze heeft dan samen te werken.
__________
Erfan Fard is een contraterrorisme-analist en onderzoeker Midden-Oostenstudies, gevestigd in Washington, DC. Twitter: @EQFARD
**********************************
ENGLISH:
Iran’s geopolitical situation played a crucial role in the war against al-Qaeda terrorism immediately following 2001.
By Erfan Fard, BESA Center
Shortly after the 9/11 attacks on the American homeland in 2001, the US invaded Afghanistan to overthrow the Taliban regime and al-Qaeda. US policy was to conduct a full-scale war to neutralize jihadism and Islamic terrorism, not just in Afghanistan but around the globe. This was a new paradigm in the security order of the Middle East.
As the Taliban in Afghanistan rose in terms of power and visibility, it became a serious concern of the Iranian Quds Force (QF). It dealt with the challenge by using non-conventional military methods and directing revolutionary activities on Afghan soil from Tajikistan and areas controlled by the Northern Alliance. Iran’s Islamic Revolutionary Guard Corps (IRGC) strengthened its forces along the Afghan border, and the former commander of the IRGC-QF, Qassem Soleimani, spent most of his time on that border.
Iran’s geopolitical situation played a crucial role in the war against al-Qaeda terrorism immediately following 2001 in two important respects: by helping to remove the Taliban and by blocking infiltration routes of al-Qaeda forces. By providing intelligence and security information to the Americans as well as supporting the Northern Alliance, Iran played a vital role in overthrowing the Taliban.
Less well known is the fact that the CIA cooperated directly with members of the IRGC inside Afghanistan to establish contacts with resistance fighters whom the US subsequently armed to overthrow the Taliban. In some cases, IRGC members attended meetings with the US in northern Afghanistan.
As of 2001, Tehran had enemies on its eastern flank. Once US forces—which were already in Iraq—entered areas on Iran’s eastern borders, the Iranian regime felt surrounded by US military and intelligence agents.
The IRGC-QF and the Iranian Ministry of Intelligence (MOIS) shared a fundamental concern about the presence of the US military in Afghanistan. Iran wanted to ensure that US troops could not operate against it from Afghan soil.
The regime’s grand strategy to combat the US military presence was to repeat the policy it employed in Lebanon in the 1980s. It started fueling regional crises, such as the rise of jihadism, and provided weapons and other support, including training, to the Taliban and other terrorist groups in Afghanistan. The Taliban was allowed to establish an office and other centers in Iran. Under cover of Islamic conferences in Tehran or Mashhad, key Taliban figures visited Iran. While there, they met with IRGC-QF commanders and MOIS directors at hotels and MOIS residences.
Iran’s plan for Afghanistan was complex and sophisticated. It involved a multi-track tactic of aiding or involving the central government, defending pro-Iranian groups, and supplying arms to anti-US militant groups, including the Taliban.
Iran supported the Taliban for three main reasons:
- to maintain pressure on US military forces on Iran’s borders,
- to obtain leverage against US forces and deter their (or other) efforts to invade or intimidate Iran, and
- to restore its influence among Shiite groups.
In the aftermath of the Afghanistan war in 2001, Iran initially played a key role in helping the international community bring together different factions in Afghanistan for diplomatic and political discussions that led to the formation of the Afghan government. Tehran aided the international community by blocking the infiltration and transit routes of al-Qaeda forces through its territory. Iran’s active involvement in the Afghanistan crisis controlled the situation of the Shiite population.
During the 1996-2001 period, Iran saw the Taliban regime in Afghanistan as a challenger. As a fundamentalist Sunni organization, the Taliban was inimical to Iran’s Shiite ideology and a threat to its interests. But Iran ultimately accepted the risks and supported the Taliban.
In addition, Iran competed with Pakistan regarding its support for the Taliban movement in Afghanistan during the 1990s. At the time, the Iranian regime supported Shiite Muslim minorities there who were in conflict with the Taliban because it feared the emergence of Sunni Iranian militant opposition groups, like Jundullah, which had attacked various Iranian targets.
In the spring of 2015, when Pakistan tried to put pressure on the Taliban leadership to negotiate with the Afghan government within the Quadrilateral Coordination Group (QCG) framework, key Taliban leaders traveled to Iran in an effort to shake off that pressure.
The depth of Iran’s ties to the Taliban became public in 2016. The regime likely explored cooperation with the Taliban not only to oust the Americans but also to thwart ISIS and divert revenues from the Taliban’s narcotics trafficking industry. Iran offered Taliban leaders safe haven as refugees, but only on condition that they not wage war from Iranian territory.
The post-Taliban period created a complicated political landscape for Tehran, with the Taliban becoming the principal force fighting the US. Iran’s anti-US instincts soon led it into a tactical coalition with the Taliban. The regime’s main motivation for working with an avowed enemy was their common hatred of the US.
Iran consistently endeavored to spoil all US-Afghanistan peace or security agreements and efforts to stabilize Afghanistan. Tehran tried its best to establish a pro-Iran government in Afghanistan and did not want a coalition with other regional actors, such as Pakistan and Saudi Arabia.
The QCG consisted of the US, China, Afghanistan, and Pakistan. Iran wanted to put the US in a security dilemma that required its cooperation to draw the Taliban into peace talks.
Many in Tehran suspected the US of supporting or even creating the Taliban as a radical Sunni force as part of a plan to encircle Iran. The regime saw ISIS, Jundullah, and other Sunni extremist groups as part of a Saudi-sponsored effort to encircle Iran.
Iran remains worried about the progress of ISIS affiliates in Afghanistan. Ever since 2015, ISIS has been attempting to establish a foothold in Afghanistan to create a province to be called “Khorasan Wilayat.”
Most ISIS fighters in Afghanistan seem to be former members of the Pakistani Taliban. Other extremist groups in Afghanistan have occasionally professed loyalty to ISIS, and Iran takes these proclamations seriously.
For its part, the Taliban claims to have needed al-Qaeda’s assistance to oust the US, but purports not to support its international agenda.
Iran changed the game by cooperating with the Taliban to evict the US from Afghanistan. The regime now views the Taliban as a political partner, not a threat. It understands that it has no alternative but to collaborate.
__________
Erfan Fard is a counterterrorism analyst and Middle East Studies researcher based in Washington, DC. Twitter: @EQFARD
