Volodymyr Zelensky bij zijn inaugeratie in 2019
Nederlands + English
Door Gal Beckerman. Ingekorte vertaling: Likoed Nederland.
De oorlog in Oekraïne geeft sterke argumenten aan de mensen die de geschiedenis zien als zich telkens gruwelijk herhalend. Maar er is wel één hoofdpersoon die heel ongewoon is: Volodymyr Zelensky.
De 44-jarige voormalige komiek die president is geworden, heeft grote vaderlandsliefde en moed getoond. Hij heeft zijn lot verbonden met dat van zijn landgenoten in de straten van Kiev. Hij weigerde te vertrekken ondanks westerse aanbiedingen voor een luchtbrug.
Hij is zoals hij zelf zegt “het nr. 1 doelwit” voor de Russen. Dat is omdat hij de leider van Oekraïne is.
Wat opmerkelijk is, zelfs verbijsterend gezien de geschiedenis, is dat zijn Joods-zijn niet voorkomen heeft dat hij het symbool van de natie werd.
In de Sovjetwereld die Zelensky en zijn ouders vormde, werden Joden gezien als de eeuwige buitenstaanders, mogelijk leden van een vijfde kolonne. De ‘ongewortelde kosmopolieten’ in Stalins woorden. Dit kwam bovenop het feit dat er in dit gebied altijd al een bijzonder virulente vorm van antisemitisme is geweest, een erfenis van pogroms en nazi-samenwerking. Net buiten het omstreden Kiev ligt Babi Yar, waar in 1941 in de loop van twee dagen 33.771 Joden werden doodgeschoten en in een ravijn werden gegooid.
Zelensky groeide op in de Russisch sprekende stad Kryvyi Rih, in het oostelijke deel van Oekraïne. En zoals de meeste Sovjet-Joden waren zijn ouders hoog opgeleid. Zijn vader was een professor in de wiskunde en zijn moeder had techniek gestudeerd. Dit waren standaardcarrières voor Sovjet-Joden, die wisten dat ze alleen in de toegepaste wetenschappen mochten uitblinken.
Zelensky heeft gezegd dat hij komt uit “een gewone Sovjet-Joodse familie”. Maar een Joodse identiteit kon niet bestaan in de Sovjet-Unie, omdat dat niet mocht. Synagogen waren meestal gesloten of krioelden van de KGB-informanten. Een religieuze bijeenkomst werd gezien als subversief en het onderwijs van Hebreeuws was niet toegestaan.
Tegen de tijd dat Zelensky meerderjarig werd, hadden drie of vier generaties Sovjet-Joden hun Joodse identiteit als iets hols ervaren en als iets wat leidde tot uitsluiting en een tweederangs status. Toen ze mochten emigreren, vertrokken ongeveer 1,5 miljoen Joden naar de Verenigde Staten en Israël.
Zelensky en zijn familie bleven, net als een paar honderdduizend andere Joden. Ze waren tevreden om te assimileren in een post-Sovjetwereld. Daarin had waarin Zelensky succes, eerst als acteur en daarna als politicus.
In de afgelopen 20 jaar hebben twee trends de situatie van de Joden in Oekraïne veranderd.
Ten eerste zorgde het einde van de Sovjet-Unie ervoor dat er enige ruimte kwam voor Joods gemeenschapsleven. In de Oost-Oekraïense stad Dnipro, niet ver van waar Zelensky opgroeide, zijn er nu 10 synagogen en een gigantisch gemeenschapscentrum genaamd Menora, dat 40.000 mensen per dag helpt – ook al zijn er slechts 60.000 Joden in Dnipro. En er wordt positiever tegen Joden aangekeken: uit een opiniepeiling in 2019 bleek dat Oekraïne het meest positief stond ten opzichte van Joden van alle Centraal- en Oost-Europese landen.
Toen de nieuwe kansen voor het Joods-zijn zich aandienden, waren er Joden die vooraan stonden bij het verdedigen van een democratisch en vrij Oekraïne. Prominente Joodse activisten namen deel aan de Euromaidan-demonstraties van 2013. Die leidden tot de afzetting van de pro-Russische president Viktor Janoekovitsj in het begin van 2014. Later dat jaar richtte de Joodse gouverneur van de regio Dnipropetrovsk een militie op, om deze te verdedigen tegen door Rusland gesteunde separatisten in het oosten.
Zelensky’s politieke opkomst vond in deze context plaats. Achteraf is griezelig realistisch de rol die hij speelde in de televisieserie ‘Dienaar van het volk’. Zijn personage was een onbekend figuur, die plotseling beroemd wordt doordat privé uitspraken van hem waren gefilmd en vervolgens viraal gingen.
Maar er zit een soort logica in dit toeval. Zelensky trok de aandacht van Oekraïners door zich als buitenstaander – een traditionele rol van de Jood – in de politiek te presenteren.
De Oekraïners herkenden zich in deze eenling. Iemand, die net als zijzelf de nationale identiteit zocht, te midden van toenemende bedreigingen voor hun onafhankelijkheid.
Het kan zijn dat dit aspect van zijn Joods-zijn en de manier waarop het overeen kwam met die Oekraïense bezorgdheid hem zo plotseling tot een populaire figuur maakte. Hij won 73 procent van de stemmen bij zijn verkiezing van 2019!
In deze dagen van oorlog en onzekerheid biedt het feit dat een Jood de strijdlust van Oekraïne nu verpersoonlijkt nog een andere hoop.
Naast alles wat steeds weer terug lijkt te komen – militaire agressie, aanvallen op vrijheid – is er ook iets nieuws: deelname en acceptatie op een plek waar het ooit onmogelijk leek.
“We weten hoe het is om geen eigen staat te hebben. We weten wat het betekent om je eigen staat en land te verdedigen met wapens in de hand, ten koste van ons eigen leven.
Zowel Oekraïners als Joden waarderen vrijheid, en ze werken even hard om de toekomst van onze staten op onze manier vorm te geven, en niet de toekomst die anderen voor ons willen. Israël is vaak een voorbeeld voor Oekraïne.”
Volodymyr Zelensky in december 2021 in een speech voor de Joden van Kiev.
ENGLISH
The war in Ukraine gives strong arguments to those who see history as repeating itself horribly each time. But there is one protagonist who is very unusual: Volodymyr Zelensky.
By Gal Beckerman. Abridged translation: Likoed Nederland.
The 44-year-old former comedian turned president has shown great patriotism and courage. He linked his fate to that of his countrymen on the streets of Kiev. He refused to leave despite Western offers of an airlift.
He is as he himself says “the No. 1 target” for the Russians. That’s because he is the leader of Ukraine.
What is remarkable, even baffling given history, is that his being Jewish did not prevent him from becoming the symbol of the nation.
In the Soviet world that formed Zelensky and his parents, Jews were seen as the perpetual outsiders, possibly members of a fifth column. The “unrooted cosmopolitans” in Stalin’s words. This came on top of the fact that there had always been a particularly virulent form of anti-Semitism in the area, a legacy of pogroms and Nazi collaboration. Just outside the disputed Kiev lies Babi Yar, where 33,771 Jews were shot and thrown into a ravine over the course of two days in 1941.
Zelensky grew up in the Russian-speaking town of Kryvyi Rih, in the eastern part of Ukraine. And like most Soviet Jews, his parents were highly educated. His father was a professor of mathematics and his mother had studied engineering. These were standard careers for Soviet Jews, who knew they were only allowed to excel in the applied sciences.
Zelensky has said that he came from “an ordinary Soviet Jewish family.” But a Jewish identity could not exist in the Soviet Union because it was not allowed. Synagogues were usually closed or swarming with KGB informants. A religious gathering was seen as subversive and the teaching of Hebrew was not allowed.
By the time Zelensky came of age, three or four generations of Soviet Jews had experienced their Jewish identity as something hollow and as something that led to exclusion and second-class status. When they were allowed to emigrate, about 1.5 million Jews left for the United States and Israel.
Zelensky and his family stayed, as did a few hundred thousand other Jews. They were content to assimilate into a post-Soviet world. In this, Zelensky had success, first as an actor and then as a politician.
Over the past 20 years, two trends have changed the situation of Jews in Ukraine.
First, the end of the Soviet Union provided some space for Jewish communal life. In the eastern Ukrainian city of Dnipro, not far from where Zelensky grew up, there are now 10 synagogues and a huge community center called Menorah, which serves 40,000 people a day – even though there are only 60,000 Jews in Dnipro. And Jews are viewed more positively: a 2019 poll found that Ukraine had the most positive attitude toward Jews of any Central and Eastern European country.
As new opportunities for Jewishness emerged, Jews were at the forefront of defending a democratic and free Ukraine. Prominent Jewish activists participated in the Euromaidan demonstrations of 2013. These led to the ousting of pro-Russian President Viktor Yanukovych in early 2014. Later that year, the Jewish governor of the Dnipropetrovsk region created a militia to defend it against Russian-backed separatists in the east.
Zelensky’s political rise took place in this context. In retrospect, eerily realistic is the role he played in the television series “Servant of the People. His character was an unknown figure who suddenly becomes famous because private statements of his had been filmed and then went viral.
But there is a kind of logic to this coincidence. Zelensky caught the attention of Ukrainians by presenting himself as an outsider – a traditional role of the Jew – in politics.
Ukrainians recognized themselves in this loner. Someone, like themselves, who sought national identity amid increasing threats to their independence.
It may be that this aspect of his Jewishness and the way it corresponded to those Ukrainian concerns so suddenly made him a popular figure. He won 73 percent of the vote in his 2019 election!
In these days of war and uncertainty, the fact that a Jew now personifies Ukraine’s fighting spirit offers another hope.
In addition to everything that seems to keep coming back – military aggression, attacks on freedom – there is also something new: participation and acceptance in a place where it once seemed impossible.
“We know what it is like not to have your own state. We know what it means to defend your own state and country with weapons in hand, at the cost of our own lives.
Both Ukrainians and Jews value freedom, and they work equally hard to shape the future of our states our way, and not the future that others want for us. Israel is often an example for Ukraine.”
Volodymyr Zelensky in December 2021 in a speech to the Jews of Kiev.
